یکی از مشکلاتی که خیلی از مدیران سرور سی پنل با آن مواجه می‌شوند، عدم ارسال ایمیل از روی سرورشان و یا اسپم شدن ایمیلهای ارسال شده است. با وجود اینکه آموزش‌های زیادی در این رابطه در مرکز آموزش وبنولوگ منتشر شده، ولی یک آموزش کامل راجع به این مبحث در اینجا خدمت شما تقدیم می‌کنیم که بتوانید ایرادیابی و رفع ایراد نمایید. دقت داشته باشید که این کار وظیفهٔ مدیر سرور (کسی که مدیریت سرور را در اختیار دارد) است. اینکه شما کنترل پنل را نصب کنید و فکر کنید که دیگر نیازی به انجام کار خاصی ندارید این تفکر اشتباه است!
شما چه فقط سایت‌های خودتان را میزبانی کنید و یا سایت‌های مشتریان‌تان را، در هر دو صورت ممکن است یکی از سایت‌های روی سرور سی پنل آلوده شود. به این معنا که هکر بتواند یک اسکریپت روی یکی از هاست‌ها آپلود کرده و توسط همان یک اسکریپت اقدام به ارسال هزاران ایمیل انبوه و تبلیغاتی کند. یا رمز یکی از اکانت‌های ایمیل روی سرور شما لو برود و همین مشکل برقرار گردد. در این حالت ارسال‌های زیاد اسپم از سرور شما علاوه بر اینکه به زودی از طرف دیتاسنتر برای شما ابیوز به همرا خواهد داشت، سرویس‌های معروف به مثل جی‌میل و یاهو ایمیلهای معمولی سرور شما را هم اسپم می‌کنند. به این دلیل که به احتمال زیاد آی پی سرور شما به بلک لیست‌های ایمیل اضافه شده است.
حالا متوجه شدید که چرا می‌گوییم سرور سی پنل، یا هر سرور وب دیگر چرا به نگهداری نیاز دارد؟ همیشه باید این مورد را روی سرور خود رصد نمایید. حالا در ادامه راجع به این موضوع بیشتر صحبت خواهیم کرد.
اما شاید مشکل شما این نباشد. یعنی اصلاً ایمیلی از روی سرور شما ارسال نمی‌شود که خواسته باشد حالا اسپم شود! در این حالت اولین احتمالی که وجود دارد این است که دیتاسنتر پورت‌های ارسال ایمیل از روی سرور شما را بسته است. معمولاً اگر مشتری جدید آنها باشید، این اتفاق می‌افتد و حتما باید ابتدا این مشکل را توسط سرویس‌های اینترنت چک کنید که آیا پورت مورد نظر سورر شما باز است یا خیر. پس از آن حتما از طریق پشتیبان سرور خود در تماس باشید و بپرسید که آیا پورت‌های ایمیل باز هستند یا خیر.
مثلا اگر از سرورهای کلود هتزنر استفاده می‌کنید، این پورت‌ها که یکی از آنها پورت ۲۵ است بسته است. باید از داخل حساب کاربری خود در بخش Cloud درخواست دهید تا این محدودیت را بردارند. با برداشته شدن این محدودیت شما مسئولیت هر گونه ارسال اسپم را برعهده می‌گیرید. پس بهتر است که کارهایی که در این آموزش گفته شده است را به طور مرتب روی سرور خود انجام دهید.
علت بعدی که برای ارسال و دریافت سرور شما مشکل ایجاد می‌کند، کانفیگ اشتباه سرویس ایمیل روی سرور شماست. به صورت پیش فرض زمانی که cPanel/WHM را روی سرور خود نصب می‌کنید، پیکربندی پیش فرض سرویس ایمیل که Exim هست، به خوبی کار می‌کند و شاید نیازی به انجام کار خاصی نداشته باشد. اما ممکن است برخی از مدیران سرور احساس کنند که نیاز است تا کمی کانفیگ را بهبود دهند که البته این کار را با دانش بسیار کم انجام می‌دهند. بنابراین سرور دچار مشکل میشود. با توجه به اینکه Exim یک سرویس پیچیده است، حتما باید تجربهٔ کار کردن با آن را از طریق پنل‌های گرافیکی WHM و خط فرمان داشته باشید تا مشکلی ایجاد نشود.
حالا که با اصلی‌ترین علل بروز مشکل ایمیل روی سرور سی پنل آشنا شدید، برویم ببینیم که باید چه کار کنیم تا ابتدا از بروز این مشکلات پیشگیری کنیم و یا اگر هم رخ داد آن را در کوتاه‌ترین زمان ممکن برطرف نماییم.
بررسی گزارش های سرور به صورت دوره‌ای
شما مدیر سرور سی پنل‌تان هستید. پس باید همیشه لاگ‌ها یا همان گزارش‌های سرور را بررسی کنید. یکی از این گزارش‌ها مربوط به ارسال ها و دریافت‌های ایمیل‌ها است. حالا برویم ببینیم که روی سرور سی پنل چه ابزارهایی وجود دارد که می‌توان از آنها در این جهت استفاده کرد.
اولین بخشی که در WHM برای بررسی به صورت دوره‌ای باید به آن سر بزنید، صفحهٔ Mail Queue Manager است. در این صفحه صف ایمیل‌هایی که باید ارسال شوند را می‌بینید. برخی از ایمیل‌ها ممکن است به دلایلی مثل رد شدن از طرف سرور گیرنده به این صف اضافه شوند تا در مواقع بعدی مجدد ارسال آنها تست شود. تعداد ایمیلهای موجود در این صف نباید خیلی زیاد باشد. شاید تا ۱۰۰ عدد ایمیل در این صفحه عادی تلقی گردد که البته بسته به تعداد اکانت‌های روی سرور شما ممکن است متفاوت باشد. اما وقتی تعداد ایمیلهای موجود در صف زیاد شود، این نشان از وجود یک مشکل اساسی روی سرور شماست.
تعداد ایمیلهای در صف را در بالای جدول ایمیل‌ها می‌توانید ببینید. مثلا اگر درج شده The search matches 5,757 records. یعنی بیش از ۵ هزار ایمیل در صفر دارید که اوضاع وخیم است!
ممکن است اصلا ایمیلی ارسال نشود که همانطور که گفته شده شاید پورت‌های ایمیل کلا روی شبکهٔ دیتاسنتر شما بسته باشند. باید با پشتیبان سرور تماس بگیرید. یا ممکن است به واسطهٔ خود فایروال روی سرورتان این پورت‌ها بسته باشند. یا حتی ممکن است سرویس Exim که نرم افزار ارسال و دریافت ایمیل است خاموش باشد که باید با استفاده از بخش Service Status یا خط فرمان این موضوع را بررسی کنید. بررسی لاگ خود Exim هم در این میان بسیار اهمیت دارد.
گاهی اوقات ایمیل مدیر اصلی سرور را که باید از بخش Basic WebHost Manager® Setup تنظیم کنید، به اشتباه تنظیم کردید و سرور سعی می کند که ایمیلهای هشدار سرویس‌های مختلف را به این نشانی ارسال کند اما نمی‌تواند. بنابراین این صف ایمیل تشکیل میشود که ممکن است جالب نباشد. پس اول مطمئن شوید که ایمیل‌تان در این بخش صحیح است. بعد از آن سرور را طوری کانفیگ کنید که از ارسال ایمیلهای کم اهمیت خودداری کند. مثلا شاید نیازی نباشد که با ورود هر کاربر به سی‌پنل برای شما که مدیر سرور هستید ایمیل ارسال کند.
یکی دیگر از ابزارهای موجود در WHM بخش Mail Delivery Reports است که حتما باید مورد بررسی قرار گیرد. در اینجا ایمیلهای دریافتی و ارسالی و وضعیت و گزارش مربوط به هر ایمیل را می‌توانید ببینید. ابتدا با تنظیمات پیش فرض روی Run Report کلیک کنید.
اگر در این قسمت تعداد بسیار زیادی ایمیل دارید که ارسال‌شان با مشکل مواجه شده است، یعنی با علامت قرمز مشخص شدند، این بدان معنا است که سرور شما با مشکل اساسی روبرو شده است. کاری که باید انجام دهید این است که از ستون Actions روی دکمه View Details یک ایمیل که مثلا به جی‌میل یا یاهو ارسال شده، اما با شکست مواجه شده است کلیک کنید. اینجا گزارش کامل ارسال ایمیل را می‌توانید ببینید. گزینهٔ Result اطلاعات دقیقی ارائه می‌دهد. اگر مثلا گفته شده که به دلیل اینکه آی پی سرور شما بلک لیست شده و ایمیلهای سرور شما را قبول نمی‌کند، باید آی پی سرورتان را از بلک لیست خارج کنید.
اگر گفته شده که مثلا از تعداد ایمیل‌هایی که شما روی سرور تنظیم کردید، ارسال‌ها تجاوز کرده است، به همین دلیل ایمیل‌ها ارسال نشده، باید یک چند نمونه از ایمیلهای ارسالی توسط آن اکانت ایمیل را بررسی کنید که ببینید مشکل چه بوده است. ممکن است رمز اکانت ایمیل هک شده باشد و هکر در حال ارسال اسپم است. در این حالت بهترین کار این است که تمامی ایمیل‌ها رمز عبورشان تغییر کند. اگر احساس می‌کنید که یک اسکریپت شروع به ارسال اسپم می‌کند، باید آن اسکریپت را پیدا کنید. بهترین کار این است که از آنتی شلر و یا آنتی ویروس روی سرور خود استفاده کنید و اکانت را اسکن نمایید. آنتی شلر CXS در این زمینه می‌تواند به شما کمک کند.
گزینهٔ تنظیماتی در WHM که تعیین می‌کند هر اکانت سی‌پنل روی سرور در ساعت چه تعداد ایمیل می‌تواند ارسال کند در Tweak Settings و سربرگ Mail است. این گزینه Max hourly emails per domain نام دارد. اگر احساس می‌کنید که باید این گزینه افزایش پیدا کند، با دقت تمام این کار را انجام دهید. البته روی هر پکیج یا اکانت سی پنل هم قابل تنظیم است. این گزینه یک سپر امنیتی است که تا حدی جلوی ارسال اسپم اکانت‌های روی سرورتان را می‌گیرد.
یک گزینهٔ تنظیماتی در پکیج‌های اکانت‌های شما روی WHM وجود دارد با نام Maximum percentage of failed or deferred messages a domain may send per hour. اگر از یک درصد خاصی ایمیل که از یک اکانت ارسال میشود و با شکست مواجه می‌گردد، ارسال ایمیل‌ها تجاوز کند، کلا ارسال‌های بعدی را مسدود می‌کند. به طور عادی مثلا بیشتر از ۱ الی ۵ درصد نباید ایمیلهای ارسال شده از یک اکانت ایمیل با مشکل مواجه شوند. البته این در شرایط عادی است. اگر این درصد بیشتر شد، نشان می‌دهد که ایمیلهای ارسالی از روی این اکانت مشکل دارد و باید حتما بررسی شوند که مثلا مبادا اسپم باشند.
این مشکل خیلی اتفاق می‌افتد و باید از صفحهٔ Mail Delivery Reports در WHM این موضوع را بررسی کنید. علت عدم ارسال‌ها در آنجا ذکر میشود. اگر اطلاعات بیشتری راجع به هر خطا می‌‌خواهید، می‌توانید عنوان همان گزارش را در گوگل جستجو کنید. مثلا retry time not reached for any host for 'gmail.com' را که مربوط به چند تا ایمیل با خطا مواجه شده در ستون Result نوشته شده را در گوگل جستجو می‌کنیم تا ببینیم که چطور باید این مشکل را برطرف کنیم.
یک افزونه بسیار به درد بخور که شما حتما باید روی سرور سی پنل خود داشته باشید، افزونهٔ Munin است. این افزونه را از Manage Plugins در WHM می توانید نصب کنید. اگر سرورتان را ما کانفیگ کرده باشیم، این افزونه را برای شما نصب می‌کنیم که در این حالت فقط کافی است وارد صفحهٔ Munin Service Monitor شده که در اینجا نباید بخشی به رنگ قرمز باشد. حتما عنوان exim را بررسی کنید و اگر آبی بود که مشکل خاصی ندارد. ولی اگر به رنگ قرمز بود حتما روی آن کلیک کنید تا وارد صفحهٔ دیگری شوید. یکی از مشکلات عدیده‌ای که ممکن است با آن مواجه شوید، همین صف ایمیل بسیار سنگین است. نمودار Exim Mailqueue در Munin این مورد را نشان می‌دهد.
نمودار سبز رنگ ایمیلهای موجود در صف هستند که در آینده ارسال آنها تست میشود. نمودار آبی ایمیلهای فریز شده هستند که کلا ارسال نمی‌شوند تا اینکه مدیر سرور آنها را دستی بررسی کند و ببیند مشکلش چیست. به طور کلی اگر تعداد ایمیل‌ها در Exim Mailqueue زیاد بود، بدانید حتما مشکلی روی سرور شما وجود دارد. بررسی دیگر گزارش‌های Munin به صورت دوره‌ای هم جزئی از وظایف شماست که باید حتما انجام دهید.
اگر خواستید اطلاعات بیشتری از ایمیلهای در صف ببینید، حتما باید باز به صفحهٔ Mail Queue Manager مراجعه کنید. خیلی از اوقات هم دلیل بروز خطا در متن ایمیل نوشته شده است. مثلا ممکن است یک سایت وردپرسی روی سرور داشته باشید که مدام به هر مشتری که به سایت اضافه میشود ایمیل ارسال می‌کند. از آنجایی که سایت وردپرس به خوبی امن نشده است، ربات‌ها مدام با ایمیلهای جعلی و یا حتی حقیقی در سایت ثبت نام می‌کنند و صدها و شاید هزاران ایمیل به این روش ارسال می‌گردد.
این فقط یک نمونه از چند دلیلی است که می‌تواند باعث بروز این مشکل شود. فقط برای بازتر شدن ذهن شما این نکات گفته میشود. اینکه دلیل اصلی مشکل سرور شما چیست، حتما باید خودتان آن را بررسی کنید و علتش را بیابید و سپس اقدام به رفع ایراد نمایید.
نکته بسیار مهم این است که اگر احساس کردید که باید ایمیلهای موجود در صف ایمیل، پاک شوند، از طریق صفحهٔ Mail Queue Manager حتما با کلیک روی دکمهٔ Delete All این کار را انجام دهید. که در آینده این ایمیل‌ها که احتمالا اسپم هستند مجدد ارسال نشوند و مشکل ساز نشوند.
بررسی و رفع بلاک لیست کردن آی پی سرور
اگر به جهت رفع ایراد ارسال‌های اسپم از روی سرور دیر اقدام کنید، مطمئن باشید که بعد از چند ساعت تا چند روز آی‌پی سرور شما به فهرست آی‌پی‌های ارسال کنندهٔ اسپم اضافه میشود. از آنجایی که سرویس‌های ایمیل معروف مثل جی‌میل و یاهو و غیره از این لیست‌ها برای مسدود کردن ارسال‌های ایمیل از آن آی‌پی ها استفاده می‌کنند، این برای شما زیاد مناسب نیست که آی‌پی سرور شما به این فهرست‌ها اضافه شوند.
اگر در گوگل جستجو کنید، سرویس‌های آنلاین زیادی هستند که آی‌پی‌های سرورهای اینترنتی را چک می‌کنند که ببینید آیا آن آی‌پی درون لیست سیاه وجود دارد یا خیر. ما در مقالهٔ آموزشی « بررسی وضعیت قرارگیری سایت در فهرست سیاه ارسال اسپم یا هرزنامه با mxtoolbox « نحوهٔ استفاده از سرویس mxtoolbox را خدمت شما آموزش دادیم. هر لیست سیاه ایمیل ممکن است روش خاص خودش را برای حذف آی پی سرور شما از لیستش داشته باشد که باید طبق آموزش همان لیست عمل کنید. مثلا ممکن است نیاز باشد تا شما یک فرم را پر کنید و بگویید که چرا از روی سرور شما اسپم ارسال شده است و دیگر این مشکل وجود ندارد. پس حتما باید ابتدا مشکل ارسال اسپم از روی سرور خود را بررسی کنید تا از لیست سیاه خارج شوید.
اگر مشکلی از بابت وجود آی پی سرور شما درون لیست سیاه اسپم وجود نداشت، با خیال راحت‌تر می‌توانید مشکل ارسال ایمیل سرورتان را رفع کنید. مثلاً اگر آی‌پی سرور شما بلاک نشده است و ایمیلهای ارسال شده به صندوق اسپم جی‌میل می‌روند، ممکن است روی سرورتان کانفیگ ایمیل به درستی انجام نشده است. برای این منظور ادامه آموزش را مطالعه نمایید.
کانفیگ سرور برای ارسال ایمیل
ابتدا حتما باید بررسی کنید و ببینید که آیا سرویس ایمیل Exim روی سرور شما در حال اجرا است یا خیر. پورت‌های ایمیل هم باید باز باشند که این پورت‌ها معمولا ۳ الی ۴ عدد هستند. روتر موجود در شبکهٔ دیتاسنتر و یا فایروال روی خود سرور شما می‌توانند این پورت‌ها را مسدود کنند. پس باید بررسی‌شان کنید.
پس از آن حتما باید PTR Record یا rDNS روی آی‌پی سرور شما از طرف دیتاسنتر یا جایی که سرور را خریداری کردید به درستی تنظیم شده باشد. راجع به این رکورد باید بدانید، زمانی که ایمیلی از سرور شما ارسال میشود، سرویس گیرندهٔ ایمیل، مثلا جی‌میل بررسی می‌کند که آن ایمیل از کدام آی پی ارسال شده است و آیا آن آی‌پی برای ارسال ایمیل از آن دامنه معتبر هست یا خیر. این کار توسط PTR Record انجام می‌گردد که حتما باید به درستی تنظیم شده باشد. برای بررسی این موضوع می‌توانید از سرویس intodns.com استفاده کنید. یکی از دامنه‌های روی سرور خود را وارد کنید و در انتهای لیست نتیجه بررسی کنید که PTR به درستی روی هاست نیم سرور شما تنظیم شده باشد.
اگر این کار را هم از قبل انجام دادید و باز هم مشکل اسپم شدن را دارید، باید ببینید که رکورد SPF و DKIM که از طرف شما و از طریق WHM و cPanel قابل تنظیم شدن هستند آیا وجود دارد یا خیر. البته که این رکوردها به صورت پیش فرض برای هر اکانتی که روی سرور می‌سازید ایجاد می‌شوند و شاید مشکلی از این بابت وجود نداشته باشد. ولی باز هم به صورت دستی وارد Zone File دامنه مذکور روی سرورتان شوید و این رکورد را بررسی کنید که ابتدا وجود داشته باشد. در ثانی حتما مقدار صحیح داشته باشند. مثلا در مقدار رکورد SPF باید آی‌پی سروری که از روی آن ایمیل ارسال میشود به طرز صحیح قرار گرفته باشد.
از قسمت Enable DKIM/SPF Globally در WHM می‌توانید این رکوردها را به صورت یکجا روی تمامی اکانت‌های تنظیم کنید. ولی حتما قبل از آن باید آی‌پی اصلی سرور شما به درستی کانفیگ شده باشد. این کار را باید از طریق خط فرمان لینوکس انجام دهید.
اگر با انجام این کارها چند روز صبر کردید و باز هم اسپم شد، به صفحه Mail Delivery Reports در WHM شوید و ایمیلی که ارسال کردید و اسپم شده است را پیدا کنید و علت اسپم شدن در ستون Result نوشته. آن را بخوانید و یا در گوگل جستجو کنید. به راه حلی که باید پی بگیرید خواهید رسید.
علاوه بر این ابزارها که به صورت گرافیکی کار می‌کنند، از خط فرمان هم باید بتوانید استفاده کنید و گزارش‌های بیشتری از سرورتان را بررسی کنید. البته بیشتر مواقع همین WHM کار شما را راه خواهد انداخت.
از سرویس‌های تست ایمیل استفاده کنید.
یک گام پیشرفته‌تر استفاده از سرویس‌های آنلاین بررسی وضعیت ایمیلهای ارسال شده از روی سرور شماست. ما در مقالهٔ « رفع مشکل اسپم شدن ایمیل ها پس از ارسال » به چند تا از این سرویس‌ها اشاره کردیم که شما هم می‌توانید با جستجو در گوگل به تعداد بیشتری از آنها برسید. طریقهٔ کار کردن آنها بدین صورت است که ابتدا این سایت‌ها به شما یک نشانی ایمیل می‌دهند که باید یک ایمیل به آن ارسال کنید. پس وارد یکی از اکانت‌های ایمیل روی سرورتان می‌شوید و یک ایمیل به آن نشانی ارسال می‌کنید.
حالا صبر می‌کنید تا سرویس بررسی کننده، ایمیل را دریافت کند. اگر ایمیل اصلا دریافت نشد، کلا ارسال ایمیل از روی سرور شما با مشکل مواجه است. باید مواردی که در بالا گفته شدند را انجام دهید. اما خیلی از مواقع ایمیل دریافت میشود و یک صفحهٔ نتیجه هم به شما برگردانده میشود. اگر هیچ مشکل وجود نداشته باشد، تیک سبز تمامی گزینه‌ها به نمایش در می‌آید که نشان می‌دهد سرور شما از این بابت مشکلی ندارد.
اما اگر مشکلی وجود داشته باشد، در صفحهٔ نتیجه به شما گوشزد میشود که باید آنها را یکی یکی روی سرورتان رفع کنید. مثلا ممکن است رکورد DKIM به درستی روی Zone File دامنه‌ای که از آن ایمیل ارسال شده است تنظیم نشده باشد. یا مشکلات دیگر که این سرویس‌های بررسی آنلاین، به شما خواهند گفت. در نهایت هیچ مشکلی نباید وجود داشته باشد که ایمیل به مقصد نرسد یا به صندوق اسپم برود.
جمع بندی
در انتها اگر دیگر مقالات آموزشی ما را که در مرکز آموزش وبنولوگ منتشر شده است را مطالعه نکردید، حتما مطالعه کنید. درون هر مقاله نکاتی وجود دارد که به دانش قبلی شما می‌افزاید و باعث میشود تا بهتر بتوانید مشکلات را رفع نمایید.
در نظر داشته باشید که سرور شما دقیقا به مانند هر چیز دیگری، نیاز به نگهداری دارد. طبق گفته‌های موجود در این مقاله حتما همه چیز را چک کنید و گزارش‌های سرور را رصد کنید. گاهی اوقات ایمیلهای رسیده از سرور شما می‌تواند مشکل را کامل شرح دهد که این کار را خود سی پنل و یا نرم افزارهای امنیتی مثل CSF برای شما انجام می‌دهند. ایمیلهای ارسال شده را بخوانید و از کنار آنها به سادگی نگذرید. مثلا اگر یک اکانت از تعداد تعریف شدهٔ مجاز برای آن، در ارسال ایمیل‌ها تخطی کند، به مدیر سرور یک ایمیل ارسال می‌کند. شما باید آن اکانت را به صورت دستی بررسی کنید.
و در آخر فراموش نکنید که پیشگیری خیلی بهتر و راحت‌تر از درمان است. کارهای گفته شد را قبل از ایجاد مشکل مثل بلک لیست شدن آی‌پی سرور انجام دهید.
